WASP-12b'nin kendi yıldızı etrafında dolanırken gösteren temsili resim (Katkı : ESA/C Carreau)

Bir grup uluslararası gök fizikçisi, güneş sistemimiz dışında yer alan büyük kütleli bir gezegenin kendi yıldızı tarafından çarpıtılıp, yok ediliyor olduğunu tespit ettiler. Yapılan keşif, gezegenin beklenmedik ölçüde büyük olan (WASP-12b) ebatlarını açıklamaya yardımcı olmaktadır.

Bu öyle bir keşif ki; yalnızca WASP-12b'ye neler olduğunu açıklamakla kalmıyor, aynı zamanda bilim insanlarına bir gezegenin ömrünün son aşamasına nasıl girdiğini gözlemleme konusunda eşi benzeri olmayan bir fırsat da sunuyor. Kaliforniya Üniversitesi / ABD'de profesör olan Douglas N. C. Lin, konuyla ilgili olarak "İlk defa olarak gökbilimciler bir gezegenin halen sürmekte olan parçalanışına ve ölüm yürüyüşüne şahit olmaktadırlar" diyor. Lin, bu yeni çalışmanın eş yazarı olup, aynı zamanda araştırmaya derinlemesine dahil olan Pekin Üniversitesi'ndeki Kavli Gökbilim ve Gök Fiziği Enstitüsü (KIAA)'nün de kurucu müdürüdür.

Yapılan keşifler Nature dergisinin 25 Şubat tarihli sayısında yayımlanmıştır.

Araştırmanın liderliğini Çin Ulusal Gökbilim Gözlemevi'nde Shu-lin Li yapmıştır. KIAA mezunu olan Li ve araştırma ekibi gezegenle ilgili gözlem verilerini inceleyerek, ev sahibi yıldızın kütleçekiminin gezegeni hem şişirip hem de hızla çözülmesini nasıl teşvik ettiğini gözler önüne sermiştir.

2008 yılında keşfedilen WASP-12b, geçtiğimiz 15 yıl içerisinde güneş sistemimiz dışında keşfedilen 400'den fazla gezegen içerisinde en esrarengiz olanlardan biridir. Gezegen, Arabacı Takımyıldızı içerisinde kütlesi kabaca Güneşimize benzeyen bir yıldızın yörüngesinde dolanmaktadır. Bilinen güneşdışı gezegenlerin çoğu gibi bu gezegen de büyüktür ve gazdan oluşmuştur; bu bakımdan Jüpiter ve Satürn'ü andırmaktadır. Ancak Jüpiter, Satürn ve güneşdışı gezegenlerin pek çoğunun aksine, kendi yıldızına aşırı derecede yakın bir yörüngede dolanmaktadır. Yıldızına uzaklığı Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığından 75 kez daha yakın, yani kabaca 1 milyon 600 bin kilometreden biraz fazladır. Ayrıca, gezegen gök fiziğinde kullanılan modellerin öngörebileceğinden çok daha büyüktür. Öte yandan gezegenin kütlesinin Jüpiter'inkinden neredeyse %50 daha büyük olduğu ve ebat olarak da %80 daha iri olduğu tahmin edilmektedir ki; bu da Jüpiter'den 6 kez daha büyük bir hacim anlamına gelmektedir. Son olarak, gezegen gündüz yüzünde 2500 santigrat derecenin üzerine çıkan ısısıyla olağanüstü derecede sıcaktır.

Araştırmacılar, bu gezegenin böyle beklenmedik bir büyüklüğe ulaşmasında bazı mekanizmaların sorumlu olması gerektiğini belirtiyorlar. Bu araştırmacılar, dikkatlerini WASP 12b üzerinde gözlemlenen etkileri üretebilecek kadar güçlü olduğunu söyledikleri gelgit kuvvetleri üzerine yoğunlaştırmış durumdalar.

WASP 12 sistemi. Büyük kütleli gaz devi WASP-12b, resimde havaküresini temsil eden şeffaf bölgeyle birlikte mor renkte gösterilmiş. Gaz devi gezegenin yörüngesi bir miktar daire dışı. Bu da sistem içerisinde büyük gezegenin yörüngesini bozan ve kahverengi olarak gösterilen daha küçük kütleli görünmez bir gezegen olabileceğine işaret etmekte. Gaz devinin havaküresinden kütle çekilmekte olup, yıldızın çevresinde kırmızı renkte gösterilen bir disk yaratmaktadır. (KIAA'nın izniyle. Grafik : Neil Miller)

Dünya ile Ay arasındaki gelgit kuvvetleri yerel deniz seviyesini günde iki defa olmak üzere az miktarda yükseltir ve alçaltır. Öte yandan, WASP-12b yıldızına o kadar yakındır ki; kütleçekim kuvvetleri muazzam büyüklüktedir. Gezegen üzerine etki eden bu ölümcül gelgit kuvvetleri, gezegenin biçimini adamakıllı değiştirip, bir Amerikan futbolu topuna benzer bir şekle sokmaktadır.

Bu gelgitler WASP-12b'nin yalnızca biçimini bozmakla kalmamaktadır; gezegenin biçimini sürekli olarak bozarak, iç kısımlarında sürtünme de yaratmaktadır. Bu sürtünme de gezegenin genişlemesine neden olan sıcaklığı üretmektedir. Lin, konuyla ilgili olarak "İlk defa olarak ortada, iç sıcaklığın (veya 'gelgit sıcaklığının') gezegenin mevcut büyüklüğüne ulaşacak şekilde şişmesinden sorumlu olduğunu gösteren doğrudan kanıtlar var" diyor.

Araştırmacılar, bu büyüklükteki WASP-12b'nin erken bir ölüme mahkum olduğunu belirtiyorlar. Aslına bakılırsa, gezegenin büyüklüğü ortada bulunan problemin yalnızca bir kısmı. Gezegen artık öyle bir noktaya kadar şişmiş ki; kütlesini ev sahibi yıldızın kütleçekimine karşı koruyamıyor. Araştırmanın baş yazarı Lin durumu şöyle açıklıyor "WASP-12b, ev sahibi yıldızın çekimi karşısında kütlesini saniyede altı miyar tonluk mahşeri bir hızla kaybediyor. Bu oranla, gezegen yaklaşık 10 milyon yıl içerisinde kendi yıldızı tarafından tamamen parçalanmış olacak. Bu sanki uzun bir zamanmış gibi gelebilir; ama bir gökbilimci açısından hiçbir şeydir. Bu gezegen, mevcudiyetini Dünya'nın şu andaki yaşından 500 kat daha kısa bir sure koruyabilecektir".

WASP-12b'den soyulan malzeme doğrudan yıldızın üzerine düşmemektedir. Bunun yerine, yıldızın çevresinde bir disk oluşturup, sarmallar çizerek yavaş yavaş içeriye doğru ilerlemektedir. WASP 12b'nin yörünge hareketleri üzerinde yapılan dikkatli incelemeler, disk içerisinde yer alan daha düşük kütleli ikinci bir gezegene ait olabilecek kütleçekimsel bir kuvvetin dolaylı kanıtlarını ortaya koymaktadır. Bu gezegen, büyük bir olasılıkla "dev Dünya" tabir edilen Dünya'nın büyük kütleli bir sürümü olmalıdır.

Gezegen malzemelerinden oluşan disk ile gömülü vaziyetteki dev Dünya, mevcut teleskop tesisleri ile tespit edilebilecek ve bunların nitelikleri, gizemli gezegen WASP-12b'nin tarihi ve kaderi hakkında daha fazla bilgi edinmek amacıyla kullanılabilecektir.

Bu makale "http://www.kavlifoundation.org/kavli-news/KIAA-WASP-12b" adresinden çevrilmiştir.