> Yüksek çözünürlüklü görüntü

Kamuela, HAWAII - W. M. Keck Gözlemevi'ndeki gökbilimciler, Hawaii'deki 10 metre çaplı bu ikiz teleskobu birbirine bağladıktan sonra Dünya'dan 410 ışıkyılı uzaklıkta yer alan 51 Yılancı yıldızının çevresinde dolanan çift katlı, büyük bir toz diski keşfetti.

ABD'deki Maryland Üniversitesi'nde görev yapan ve de araştırma ekibine liderlik etmekte olan Christopher Stark, elde edilen bu yeni verilerin 51 Yılancı'nın kendi yıldızına aşırı derecede yakın dolanan bir toz bulutuna sahip ilkel bir gezegen oluşum sistemi olduğuna işaret ettiğini belirtiyor.

Keck Gözlemevi, ABD'deki en büyük görünür ışık girişimölçerlerinden birini idare etmektedir. Girişimölçer, teleskopların birincil aynaları arasındaki mesafe büyüklüğünde bir teleskobunkine eşit düzeyde, yüksek hassasiyetli çözünürlük ölçümlerine imkân vermektedir ki; Keck ikizleri için bu mesafe 85 metredir. Ekip, 51 Yılancı'dan gelen istenmeyen yıldız ışığını engelleyip, yıldızı çevreleyen toz bulutundan gelen güçsüz ve birbirine çok yakın işaretleri ölçmek amacıyla, Nisan 2007'de her iki Keck teleskobunu aynı anda 51 Yılancı yıldızına çevirip, girişimölçerin gelen ışığı özel bir şekilde birleştirme imkânı sağlayan sıfırlayıcısını kullandılar.

Yapılan gözlemlere göre, 51 Yılancı'nın yörüngesinde fazla miktarda malzeme dolanıyordu. Stark ve ekip arkadaşları, bu malzemenin biçim ve yönelimi ile birlikte toz taneciklerinin büyüklüklerini de saptayabilmek amacıyla, sıfırlayıcı ölçümlerini ışığın farklı birkaç dalga boyunda tekrarlayıp, bu verileri diğer teleskoplardan gelen verilerle birleştirdiler.

Veriler 51 Yılancı'nın yörüngesinde iki enkaz diski dolandığını göstermektedir. İçteki disk, kabaca 10 mikrometre ve üstü çaplı daha iri taneciklere sahiptir ve yıldızdan 4 gök birimi (GB) mesafeye kadar uzanmaktadır. İkinci disk ise genel olarak 0,1 mikrometre çapa sahip taneciklerden meydana gelmekte olup, kabaca yedi ila 1200 GB (gök birimi) mesafeye kadar uzanmaktadır. Bu arada, bir GB Dünya ile Güneş arasındaki mesafeye eşittir; yani yaklaşık 149,6 milyon kilometreye karşılık gelir. Elde edilen bu yeni sonuçlar 1 Ekim tarihli Astrophysical Journal dergisinde yayımlanmıştır.

Eğer bu kalıntı diskleri Güneş yörüngesinde dolanıyor olsalardı, daha iri tanelere sahip olan içteki bulut, kabaca Merkür yörüngesinin bulunduğu konumdan başlayacak ve küçük gezegen kuşağının sınırlarını biraz geçecek mesafeye kadar uzanacaktı. Daha küçük tanelerden oluşan dıştaki disk ise Satürn yörüngesinin hemen öncesinden başlayıp, Kuiper Kuşağı'nın kenarından on kat daha uzak bir mesafeye kadar uzanacaktı.

Konuyla ilgili olarak Stark şunları söylemekte"51 Yılancı'nın daha içte yer alan derli toplu küçük toz diski şimdiye kadar tespit edilen en küçük toz disklerinden biridir ve yeni Keck Girişimölçer Sıfırlayıcısı ile yapılan gözlemler, aygıtın normal bir teleskobun gözlemleyebileceğinden yüz kat daha küçük toz bulutlarını tespit edebilme yeteneğini gözler önüne sermiştir".

Öte yandan NASA'nın Greenbelt - Maryland / ABD'de yer alan Goddard Uzay Uçuşları Merkezi'nde gökbilimci olarak çalışan ve araştırma ekibinin bir üyesi olan March Kuchner, 51 Yılancı'nın toz diski bu kadar derli toplu görünürken, tayfının veya bir başka deyişle kimyasal parmak izlerinin neden tozun çok daha uzak bir mesafede dolandığına işaret ettiği yolundaki sırrın çözümünde bu aracın birinci derecede önemli olduğunu ekliyor. Bu sorunun en basit yanıtı, yıldızın iki kalıntı diskine sahip olmasıdır.

Stark ve ekibi, Keck Sıfırlayıcısı'nın gücü sayesinde, birlikte 51 Yılancı'nın kendi güneşdışı burçlar kuşağı bulutunu meydana getiren iç ve dış toz disklerini çözümlemeyi başarabildi. Benzer yıldız sistemlerinde dıştaki toz bulutu, bir bakıma Kuiper Kuşağı veya ikinci bir küçük gezegen kuşağına benzeyen uzak bir dış kuşak gibi görünmektedir. Ancak Kuchner, 51 Yılancı'nın farklı göründüğünü belirtmektedir. Yapılan gözlemler, yıldızın dış kuşağının daha küçük tanelerden meydana geldiğini ve içteki buluta bağlı olduğunu, bu yüzden de sistemin temelde tek bir küçük gezegen kuşağına sahip olduğunu göstermektedir.

Konuyla ilgili olarak Stark, büyük bir ihtimalle bu sistemin gezegen oluşumunun son aşamasına yeni girmiş, nadir bulunan, yakın ve genç bir gezegen sistemini temsil ettiğini belirtip, her ne kadar sistemde henüz hiç tespit edilememiş olsa da, kayaç gezegenlerin oluşumlarını sürdürüyor olabileceğini söylemektedir.

Stark ve ekibinin bir araya getirdiği veriler, 51 Yılancı'nın çevresinde yer alan bulutun güneş sisteminin etrafında dolanan toz bulutuna kıyasla 100.000 kez daha yoğun olduğuna işaret etmektedir. Kuchner durumu şöyle açıklıyor. Gezegen oluşum sistemlerinin pek çoğunda tozu küçük gezegen veya kuyruklu yıldız çarpışmaları yarattığından daha iri tanecikler sarmallar çizerek yıldıza doğru yaklaşırken, yıldızın dışa dönük basıncı küçük tanecikleri dış kenara ve hatta sistem dışına itmektedir. Güneşten 260 kez daha parlak bir yıldız olan 51 Yılancı ise büyük bir ihtimalle küçük toz taneciklerini içteki diskten dıştaki diske doğru itmektedir.

Stark, masrafları NASA tarafından karşılanan Keck Sıfırlayıcısı'nın hem gökbilimcilerin bu küçük gezegen kuşaklarının nasıl ve ne zaman oluştuklarını anlayabilmelerine, hem de yıldızların kalıntı disklerinde yer alan tozun bu yıldızların yörüngesinde yer alan gezegenlerin doğrudan görüntülenmesini nasıl engelleyebileceğini anlamalarına yardımcı olmak üzere kullanılacağını belirtiyor.

W .M. Keck Gözlemevi, ABD'nin Hawaii Adası üzerindeki Mauna Kea zirvesinde bulunan 10 metre çaplı iki optik ve kırmızı ötesi teleskobu idare etmektedir. Bu iki teleskop, aralarında görüntüleyiciler, çok nesneli, yüksek çözünürlüklü, bütünleşik alanlı tayfçekerler ve de bir lazer-rehber-yıldız uyarlamalı optik sistemin yer aldığı bir grup gelişmiş aygıt içermektedir. Keck Gözlemevi, Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü, Kaliforniya Üniversitesi ve ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) arasında bilimsel bir ortaklıktır. Daha detaylı bilgi için http://www.keckobservatory.org adresini ziyaret edebilirsiniz.

Bu makale "http://keckobservatory.org/index.php/news/KIN_2009/" adresinden çevrilmiştir.