Bir sanatçı gözüyle CoroT-7b Katkı ve telif hakkı : ESO Daha büyük görüntü için tıklayın.

Şimdiye kadar yapılmış olan en uzun Yüksek Hassasiyetli Dikey Hız Gezegen Araştırmacısı (HARPS) ölçümleri, bilinen en küçük ve yörüngesini en hızlı tamamlayan gezegen olan CoRoT-7b'nin doğasını kesin olarak belirleyip, kütlesinin Dünya'nın beş katı olduğunu ortaya çıkardı. CoRoT-7b'nin kayalık evimizden iki kat daha küçük olduğu bilinen yarıçapı ile bir araya getirildiğinde, bu bilgi bize güneşdışı gezegenin Dünya'nınkine oldukça benzer bir yoğunluğa sahip olduğunu söylemektedir ki; bu da katı ve kayalık bir dünyanın varlığını ortaya koymaktadır. Eldeki kapsamlı veriler, bu yabancı güneş sisteminde aşırı büyük anlamına gelen bir "dev dünyanın" daha bulunduğunu ortaya koymaktadır.

Gözlemleri yapan ekibin lideri olan Didier Queloz konuyla ilgili olarak "Bu heyecan verici ve insanı hayrete düşüren birinci sınıf bir bilim" diyor ve ekliyor "CoRoT uydusu tarafından keşfedilen bu nesnenin neye benzediğini öğrenmek için yapabileceğimiz her şeyi yaptık ve benzersiz bir sistem bulduk".

2009 Şubat'ında, yani tespit edilmesinden ve ESO'nunkiler de dahil pek çok yeryüzü teleskobuyla aylar boyunca yürütülen dikkatli ölçümlerden sonra, CoRoT uydusu tarafından pek de dikkat çekici bir özelliği olmayan TYC 4799-1733-1 adlı yıldızın çevresinde dolanan küçük bir güneşdışı gezegen keşfedildiği duyuruldu. Günümüzde CoRoT-7 olarak bilinen bu yıldız, Tekboynuzlu Takımyıldızı yönünde yaklaşık 500 ışıkyılı uzaklıkta yer almaktadır. Güneşimizden biraz daha küçük ve soğuk olan CoRoT-7'nin, yaklaşık 1,5 milyar yıllık yaşıyla daha genç olduğu da düşünülmektedir.

	Gezegen barındıran CoRoT-7 yıldızı Katkı ve telif hakkı : ESO Daha büyük görüntü için tıklayın.

Gezegen, her 20,4 saatte bir yıldızdan gelen ışığın 1/3000'lik bir kısmını bir saatten biraz daha uzun bir süre için örtmektedir. CoRoT-7b adı verilen bu gezegen, kendi yıldızından yalnızca 2,5 milyon kilometre uzaklıktadır; yani bir başka deyişle Merkür'ün Güneş'e olan uzaklığından 23 kez daha yakındır. Gezegenin yarıçapı ise Dünya'nınkinden %80 daha büyüktür.

Gelgelelim, yapılan ilk ölçümlerde bu güneşdışı gezegenin kütlesi anlaşılamadı. Böyle bir sonucun elde edilebilmesi, yörüngede dolanan güneşdışı gezegenin kütleçekimsel gücü ile hafifçe çekilen yıldız hızının son derece hassas bir biçimde ölçülebilmesine bağlıdır. CoRoT-7b'de yaşanan sorun ise çok küçük olan bu sinyallerin yıldız yüzeyindeki daha soğuk bölgeler olan (ve Güneşimizdeki güneş lekelerine benzeyen) "yıldız lekeleri" biçimindeki faaliyetlerle bulanıklaşmasıdır. Bu nedenle de ana sinyal, yıldızın kendi etrafında dönüşü ile bağlantılıdır ki; bu da bir turunu yaklaşık 23 günde tamamlamaktadır.

Bir cevaba ulaşabilmek amacıyla gökbilimciler dünyadaki en iyi güneşdışı gezegen avcısı olan ve Şili'deki La Silla Gözlemevi'nde yer alan 3,6 metrelik ESO teleskobu üzerinde bulunan Yüksek Hassasiyetli Dikey Hız Gezegen Araştırmacısı'na (HARPS) başvurmak zorunda kaldılar.

	Gezegen barındıran CoRoT-7 yıldızının çevresi Katkı ve telif hakkı : ESO Daha büyük görüntü için tıklayın.

Araştırmanın eş yazarı François Bouchy bu durumla ilgili olarak şunları söylüyor "Sıra küçük güneşdışı gezegenlerin tespit edilmesine geldiğinde HARPS eline su dökülemese de, CoRoT-7b ölçümleri de yıldızı 70 saat gözlemlememizi gerektirecek kadar dikkat gerektirdiğini ispatladı."

HARPS, gökbilimcilere içinden 20,4 saatlik sinyal ayıklayabilecekleri veri sağladı. Bu rakam da onların CoRoT-7b'nin yaklaşık beş Dünya kütlesine eşit bir kütleye sahip olduğu sonucuna varmalarına yol açarak, gezegeni şimdiye kadar keşfedilen en hafif güneşdışı gezegenlerden biri olarak nadir bulunanlar kulübüne dahil etti.

Ekip üyelerinden Claire Moutou "Gezegenin yörüngesi uygun şekilde hizalı olup, kendi yıldızının önünden ilerleyişini görebildiğimizden -ki biz buna geçiş diyoruz- bu güneşdışı gezegenin kütlesini çıkarsama yapmak zorunda kalmadan gerçekten ölçebiliyoruz ve elde ettiğimiz sonuç da şimdiye kadar bir güneşdışı gezegen için yapılmış hassas ölçümlerde elde edilenlerin en küçüğü" diyor ve ekliyor "Daha da ötesi, hem yarıçapı hem de kütleyi bildiğimizden; yoğunluğu tespit edip, bu gezegenin iç yapısı hakkında daha iyi bir fikir elde edebiliriz".

Örneğin buz devi Neptün'ün 17 Dünya'lık kütlesi ile karşılaştırıldığında Dünya'nınkine daha yakın olan kütlesiyle CoRoT-7b, güneşdışı gezegenler içerisinde "dev dünya" sınıfında yer almaktadır. Böyle yaklaşık bir düzine gezegen tespit edilmiş olsa da, CoRoT-7b olayında bu kadar küçük bir güneşdışı gezegenin yoğunluğu ilk defa olarak ölçülmüştür. Hesap edilen yoğunluğun Dünya'nınkine yakın olması, gezegenin bileşiminin de benzer olarak kayalık olduğunu göstermektedir.

Eş yazarlardan Artie Hatzes konuyla ilgili olarak "CoRoT-7b, gökbilim ölçümlerinin 'zoru başarması' ile ortaya çıkarılmıştır. CoRoT uzay teleskobundan gelen harikulade ışık eğrileri bizlere en iyi yarıçap ölçümlerini sağlarken, HARPS da bir güneşdışı gezegen için en iyi kütle ölçümlerini sundu. Dünya ile aynı yoğunluğa sahip kayalık bir gezegen bulabilmek için her ikisine de ihtiyacımız vardı" diyor.

CoRoT-7b, kendi yıldızına en yakın güneşdışı gezegen olarak bir başka ayrıcalığa daha sahiptir ki, bu da aynı zamanda onu bilinen en hızlı gezegen haline getirmektedir. Gezegen kendi yıldızının yörüngesinde saatte 750.000 kilometrenin üzerinde bir hızla, yani Dünya'nın Güneş çevresindeki hızından birkaç kez daha yüksek bir hızla dolanmaktadır. Queloz, durumu şöyle anlatıyor "Aslına bakarsanız CoRoT-7b o kadar yakın ki, gündüz yüzünde tahmini 2000 derecelik, gece yüzünde de tahmini -200 derecelik ısısıyla bu gezegen cehennem gibi görünüyor olmalı. Varsayımsal modeller, gezegenin yüzeyinde lav veya kaynayan okyanuslar olabileceğini gösteriyor. Böyle aşırı koşulların var olduğu gezegen kesinlikle hayatın gelişebileceği bir yer değil.".

HARPS'ın olağanüstü hassasiyetinin daha da güçlü bir kanıtı olarak, gökbilimciler ellerindeki veriler içerisinde CoRoT-7'nin CoRoT-7b'den biraz daha uzakta bir başka güneşdışı gezegene daha sahip olduğunu keşfettiler. CoRoT-7c adı verilen bu gezegen, kendi yıldızının çevresinde 3 gün 17 saatte dönmekte olup, Dünya'nın yaklaşık sekiz katı büyüklüğünde bir kütleye sahiptir. Yani o da dev dünya olarak sınıflandırılmış durumda. Ancak, CoRoT-7b'nin aksine bu kardeş gezegen Dünya'dan bakıldığında kendi yıldızının önünden geçmiyor, bu nedenle de gökbilimciler yarıçapını ve dolayısı ile de yoğunluğunu ölçemiyorlar.

Bu bulgular ışığında; CoRoT-7, iki kısa dönemli dev dünyadan meydana gelen bir gezegen sistemine sahip olduğu bilinen ilk yıldız durumunda.

Bu makale "http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2009/pr-33-09.html" adresinden çevrilmiştir.