|
Şimdiye Kadar Keşfedilen En Hafif Güneşdışı Gezegen
Ünlü güneşdışı gezegen araştırmacısı Michael Mayor, bugün, şimdiye kadar
bulunan en hafif güneşdışı gezegenin keşfini ilan etti. Meşhur Gliese 581
sistemi içerisinde yer alan gezegen "e", Dünyamızın kütlesinin yalnızca
yaklaşık iki katı büyüklüğünde. Takım, aynı zamanda 2007 yılında keşfedilmiş
olan Gliese 581 d gezegeninin yörüngesini de gözden geçirip, sıvı haldeki
su okyanuslarının var olabileceği yaşama elverişli kuşağın tam içerisinde
olacak şekilde düzeltmiştir. Bu şaşırtıcı keşifler, dünyadaki en başarılı
düşük kütleli dış gezegen avcısı olan ve La Silla / Şili'de bulunan 3,6
metre çapındaki ESO teleskobu üzerinde kurulu bulunan HARPS tayfçekeri
ile dört yıldan daha uzun bir süre boyunca yapılan gözlemlerin bir sonucudur.
Avrupa takımının dudak uçuklatan bu büyük buluşa ulaşmasına öncülük eden Cenevre
Gözlemevi üyesi Michael Mayor bu konuda şunları söylüyor "Şu andaki güneşdışı
gezegen araştırmalarının kutsal hazinesi, ev sahibi yıldızın çevresinde gezegen
yüzeyinde suyun sıvı halde bulunmasını sağlayacak doğru koşullara sahip bir
bölge olan "yaşama elverişli kuşak" içerisindeki kayalık, Dünya benzeri
bir gezegen bulabilmektir".
Gliese 581 e gezegeni, Terazi Takımyıldızı yönünde bizden yalnızca 20,5 ışıkyılı
uzaklıkta yer alan kendi yıldızının çevresinde sadece 3,15 günde bir dolanmaktadır.
Grenoble Gözlemevi'nden Xavier Bonfils "yalnızca 1,9 Dünya
kütlesine eşit olan yoğunluğu ile bu gezegen şimdiye kadar tespit edilmiş
en düşük kütleli gezegen olup, çok büyük bir ihtimalle de kayaç bir gezegendir"
diyor.
Kendi yıldızına çok yakın olan bu gezegen, yaşama elverişli kuşak içerisinde
değildir. Ancak sistem içerisinde yer alan başka bir gezegen bu kuşağın içerisindeymiş
gibi görünmektedir. Daha önce yapılan gözlemler sayesinde (yine ESO'nun La
Silla Gözlemevi'nde yer alan HARPS tayfçekeri ile yapılmış ve iki yıl önce
ilan edilmişti) bu yıldızın Neptün büyüklüğünde bir gezegen (ESO 30/05) ile
iki dev dünyadan (ESO 22/07) oluşan bir sisteme ev sahipliği yaptığı bilinmekteydi.
Gliese 581 e'nin keşfiyle birlikte bu yıldız sistemi artık; Dünya'nın yaklaşık
1,9 katı (gezegen e), 16 katı (gezegen b), 5 katı (gezegen c) ve 7 katı (gezegen
d) kütleye sahip olan toplam dört gezegene sahiptir. En dıştaki gezegen olan
Gliese 581 d, kendi yıldızının etrafında 66,8 günde dolanmaktadır. Takımın
üyelerinden Stephane Udry, bu konuda "Gliese 581 d yalnızca kayalık malzemeden
oluşmak için muhtemelen fazla büyük kütleli; ancak bu gezegenin yıldızın yanına
göçmüş olan buzlu bir gezegen olduğu yolunda tahmin yürütebiliriz" diyor. Yapılan
yeni gözlemler, bu gezegenin sıvı haldeki suyun mevcut olabileceği yaşama
elverişli kuşak içerisinde olduğunu ortaya çıkardı. Udry sözlerini şöyle tamamlıyor: "'d'
büyük ve derin bir okyanusla kaplı bile olabilir. Bu gezegen ilk ciddi 'su
gezegeni' adayıdır".
Bir dış gezegenin kendi yıldız etrafında dolanırken yarattığı yumuşak çekim,
yıldızın hareketinde çok küçük bir sallanma yaratır. Bu sallantı, yalnızca
çabuk çabuk yürüme hızına karşılık gelmekte olan yaklaşık 7 km/saat kadardır
ve dünyada ancak günümüzde mevcut son teknoloji ile tespit edilebilmektedir.
Gliese 581 gibi düşük kütleli kırmızı cüce yıldızlar, potansiyel olarak yaşama
elverişli kuşak içerisinde düşük kütleli güneşdışı gezegenler bulmak için
verimli av alanlarıdır. Böyle soğuk yıldızlar görece soluk olup, yaşanabilir
kuşakları da daha içeride yer almaktadır. Bu kuşak içerisinde dolanan herhangi
bir gezegenin çekim gücü daha fazla olacak ve kendi varlığını belli eden sallantının
daha güçlü olmasını sağlayacaktır. Yine de, bu küçük işaretleri tespit etmek
halen çok güçtür ve Gliese 581 e'nin keşfi ile Gliese 581 d'nin yörünge düzeltmesi
ancak HARP'in benzersiz hassasiyeti ve dengesi ile mümkün olabilmiştir.
Bu makale "http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2009/pr-15-09.html" adresinden çevrilmiştir.
|
