Kütlesi Jüpiter ile aynı fakat yüksek ölçüde eliptik bir yörüngeye sahip güneşdışı bir gezegen, aynı sistem içerisinde yer alan Dünya ile kıyaslanabilecek niteliklere sahip bir gezegenin yörüngesi üzerinde çok çarpıcı etkiler yapabilir ve hatta bu küçük gezegenin yaşanabilir olup olmayacağını belirleyebilir.

Güneş'e benzer yakın yıldızların yörüngesinde dolanan gezegenleri avlayan gökbilimciler, ısı ve sıvı haldeki su gibi koşulların yaşamı destekleyebilecek kadar istikrarlı halde kaldığı "yaşama elverişli" bir kuşak içerisinde kayalık, Dünya benzeri gezegenlerin izlerini arıyorlar.

Bilgisayar modellerinden elde edilen yeni bulgular, güneşdışı bu gezegenlerden bazılarının dışmerkezli yörüngelere sahip dev komşularının uyguladığı kuvvetler nedeniyle yaşanabilir olmakla yaşama elverişsiz olmak arasında gidip geldiğini gösteriyor.

Washington Üniversitesi'nde gökbilim üzerine doktora sonrası araştırma uzmanı olarak görev yapan Rory Barnes, kendi yıldızının yaşanabilir kuşağı içerisinde iç kenara yakın bir konumda tek başına yer alan ve genel olarak dairesel bir yörüngeye sahip olan Dünya benzeri veya kayaç bir gezegenin o bölge içerisinde kalmayı sürdürmesinin bekleneceğini belirtiyor. Bununla birlikte, aynı sisteme Jüpiter benzeri bir gezegen eklenip, şimdiye kadar keşfedilen güneşdışı gezegenlerin pek çoğunda görülene benzer yüksek ölçüde eliptik bir yörünge verildiğinde, küçük gezegen üzerinde tuhaf etkiler meydana gelip, yaşanabilir olmak ile yaşama elverişli olmama durumu arasında gidip gelmeye başlayabiliyor.

Küçük gezegenin yörüngesi 1000 yıl kadar kısa bir süre içerisinde önce uzayıp sonra tekrar dairesel bir hale geri dönebilir ve bunu sürekli olarak tekrarlayabilir. Böyle bir durumda da, gezegenin örneğin ortalama yıllık sıcaklığının her bin yılda bir önemli oranda değişme ihtimali belirecektir.

Elde edilen bulguları Çarşamba günü Miami / ABD'de yapılacak Amerikan Gökbilim Birliği toplantısında sunacak olan Barnes "sıvı haldeki su, zamanın bir bölümünde yüzeyde var olabilirken diğer zamanlarda buharlaşıp uçacaktır" diyor.

Böyle bir etki yaşama elverişli kuşağın dış kenarında yer alan Dünya benzeri bir gezegen için de tek bir fark dışında benzer olacaktır. O fark da, böyle bir gezegende değişen yörüngenin gezegeni bazen kendi yıldızından çok uzaklara götürmesidir ki; böyle bir durumda gezegende küresel buzullaşma yaşanacaktır.

"Buradaki daha büyük sorun, yaşama elverişli kuşağın çok karmaşık bir şey olmasıdır" diyen Barnes, şöyle devam ediyor "Dünya'nın iklimi, güneş sistemindeki diğer gezegenlerin yörüngeleri tarafından on binlerce yıl içerisinde hafifçe etkileniyor; ancak güneşdışı gezegen sistemlerinin pek çoğunda gezegenlerin diziliş biçiminin yaşama elverişlilik üzerinde çok büyük öneme sahip olmaları olası".

Bu sorun, daha küçük kütleli, hatta Güneş'in üçte biri kütleye sahip yıldızların çevresinde dolanıyor olabilecek yaşama elverişli gezegenlerde daha da karmaşıklaşıyor. Böyle sistemlerde, yaşama elverişli kuşak bu küçük yıldıza çok daha yakın olur ve yıldızın kütle çekiminden ileri gelen gelgit kuvvetleri, gezegenin yaşama elverişli olup olmadığını belirleme açısından kritik hale gelir. Bu sisteme bir de Jüpiter benzeri büyük bir gezegenin dışmerkezli yörüngesini eklemeniz halinde, küçük gezegen üzerindeki koşullar büyük oranda etkilenecektir.

Barnes "oralarda, yerbilimsel özellikleri çok uzun zaman dilimleri içerisinde değişen gezegenler mevcut olabilir" diyor ve ekliyor "gözünüzün önüne yoğun yanardağ faaliyetleri ile yoğun deprem dönemlerine girip çıkan gezegenler getirebilirsiniz".

Ayrıca, gelgit kuvvetlerinin gezegenin kendi etrafında dönüş süresini de etkilediğini ve yörünge uzayıp genişledikçe, günlerin uzunluğunun da önemli ölçüde değişebileceğini belirtiyor Barnes.

"Günlerin uzunluğu neredeyse her gün değişir" diyen Barnes, sözlerini şöyle sürdürüyor "Böyle bir dünyada evrimin nasıl meydana geleceğini düşünmek çok ilginç bir şey".

Masrafları NASA'nın Sanal Gezegen Laboratuvarı tarafından karşılanan bu çalışma, NASA'nın Goddard Uzay Uçuşları Merkezi'nden Brian Jackson, Arizona Üniversitesi'nden Richard Greenberg ve Fransız Bordo Gökfiziği Laboratuvarı'ndan Sean Raymond tarafından idare edilmektedir.

"Oralarda bir yerlerde muhtemelen yaşama elverişli olan çılgın bir gezegen çeşitliliği var" diyen Barnes, son olarak şunları söylüyor "ama onların nitelikleri Dünya'dan çok farklı ve bu farkları da dışmerkezli komşularından ileri geliyor".

Bu makale "http://uwnews.org/article.asp?articleid=58126" adresinden çevrilmiştir.