Ilım : Gündönümünden Gündönümüne Güneş - GGG : 22 Eylül 2008

Günün Gökbilim Görüntüsü

Kâinatı Keşfedin! Büyüleyici evrenimizin farklı bir resmi veya fotoğrafı, her gün profesyonel bir gökbilimcinin yazdığı kısa bir açıklama ile birlikte yayımlanır.

22 Eylül 2008

Bilgi için aşağıya bakınız. Üzerine tıkladığınızda yüksek çözünürlüklü görüntüye ulaşabilirsiniz.

Ilım : Gündönümünden Gündönümüne Güneş
Katkı ve Telif Hakkı : Tunç Tezel (Geceleyin Dünya - TWAN)

Açıklama : Bugün bir ılım günü, yani gece ile gündüzün birbirine eşit olduğu tarih. Yarın ve bir sonraki ılım gününe kadar geçecek her gün; Dünya'nın kuzey yarımküresinde geceler gündüzden, güney yarımküresinde ise gündüzler geceden daha uzun olacak. Bir ılım günü, gecelerin ve gündüzlerin birbirlerine en az eşit oldukları günler olan gündönümlerinin tam ortasında meydana gelir. Yukarıdaki birleşik görüntü, gündönümünden ılıma ve sonra da diğer gündönümüne kadar önemli bazı günlerde Bursa/Türkiye göklerinde Güneş'in saatlik görüntülerini gözler önüne sermektedir. Alttaki Güneş şeridi Aralık 2007'de, yani Güneş'in hem gökyüzünde fazla yükselemediği hem de ufkun üzerinde fazla kalamadığı kış gündönümünde çekilmiş. Güneş'in azlığı kışa neden olmuş. En üstteki Güneş şeridi Haziran 2008'de, Güneş'in gökyüzünde en yükseğe tırmandığı ve de ufkun üzerinde 12 saatten fazla kaldığı yaz gündönümünde çekilmiş. Güneş'in bolluğu yaza neden olmuş. Ortadaki Güneş şeridi ise Mart 2008'de ilkbahar ılımında çekilmiş; ancak bu güneş şeridi biz dünyalıların bugün, yani sonbahar ılımında göreceği ile aynıdır.

Anahtar Sözcükler : Gün Tün Eşitliği, Gündönümü, Güneş, Türkiye'den Katkılar

Yarınki Görüntü : Neredeyse Plüton

Tunç TEZEL'denGüneş'in mevsimlere göre alçalıp yükselmesi ve doğup battığı yerin yıl boyunca değişimi küçüklüğümden beri ilgimi çekmiştir. Gök fotoğrafçılığıyla ilgili uzun dönemli projeleri de uzun zamandır uygulamaktayım. Bu durumda bu iki konunun bu şekilde bir resimde birleşmesi de kaçınılmaz oldu. Amacım, kış gündönümü, ilkbahar (ya da sonbahar) ılımı ve yaz gündönümü günlerinde Güneş'in doğuşundan batışına kadar her saat başında gökyüzündeki konumunu fotoğraflamak ve bunları tek bir görüntüde birleştirmek idi.

Bursa, 40° 11' Kuzey enlemi ve 29° 4' Doğu boylamında yer alır. 40. Kuzey paraleli Yeryüzü'nün birçok büyük ve iyi bilinen şehrinden geçtiği ve çok sayıda insan bu paralel çevresinde yaşadığı için bu fotoğraftaki etki çok kimsenin yıl boyunca göreceği değişimi yansıtıyor.

Fotoğraf makinesini Bursa'daki apartmanımızın çatısında önceden seçip işaretlediğim bir noktaya yerleştirdim. Makinenin üzerinde 180 derece genişliğinde yuvarlak bir alanı görebilen balıkgözü mercek kullandım. Makineyi tam gökyüzüne çevirdiğimde fotoğrafın yuvarlak çerçevesine bütün gökyüzü sığıyordu ve çerçeve de 360 derecelik ufuk çizgisiyle sınırlanıyor. Fotoğrafın üst kenarı kuzey, altı güney, solu doğu ve sağı da batı yönü oluyor. (Haritanın "içinden dışarıya" doğru baktığımız için gökyüzünde doğu ve batı yönleri terstir.)

İlk seriyi 21 Aralık 2007'de çektim. Normalde Güneş'in saat 07:23'te doğması gerekirdi ama Bursa'nın güneyinde 2543 metreye kadar yükselen Uludağ nedeniyle Güneş'in gerçekten ortaya çıkması için Saat 08:11'e kadar beklemem gerekti. Bundan sonra her saat başı bir resim çektim. Günbatımında çektiğim son resim sırasında saat 16:03 idi. Yine tepeler yüzünden Güneş olması gerekenden, yani saat 16:41'den oldukça erken battı. Normalde 9 saat 18 dakika sürmesi gereken en kısa gündüz daha da kısalmış, Güneş yalnızca 7 saat 52 dakika görünmüştü. Öğle saatinde de Güneş ufkun en çok 26 derece üzerine çıkabildi.

3 ay sonra ilkbahar ılımında fotoğraf makinemle çatıda çekime hazırdım ama gökyüzü değildi, çünkü hava parçalı bulutluydu ve sert bir rüzgar esiyordu. O gün resim çekemeseydim ılım pozları için 6 ay daha beklemem gerekecekti ve proje en erken 22 Eylül 2008'de bitecekti. Ne olursa olsun şansımı denemeye karar verdim.

Stresli ve sinir bozucu bir gün olmasına rağmen yine de gündoğumundan günbatımına kadar her saat başındaki pozları yalnızca 1-2 dakikalık hata payıyla bulutların arasında çekebilmeyi başardım. Normalde saat 06:07'de doğması gereken Güneş, bulutların arasından ortaya çıktığında saat 06:14 idi. Günbatımını da tam zamanında, saat 18:09'da çektim. İlkbaharın ilk günü Güneş, öğle saatinde gökyüzünde 50 derece yükselmiş oldu ve gündüz de 11 saat 55 dakika sürdü.

3 ay sonra 20 Haziran 2008'de bu kez yaz gündönümü geldi. Bir yılın "365 gün 6 saat"ten 13 dakika kısa olması ve bu 13 dakikaların uzun yıllar boyunca birikmesi, 2008'deki 29 Şubat günü ile de birleşince ilk kez bir yaz gündönümü 20 Haziran'da gerçekleşti. Bu iyiydi çünkü 21 Haziran 2008 bulutlu bir gün olacaktı ve bu fotoğraf çekemeyeceğim anlamına gelirdi.

Normalde yaz saati ile saat 05:34'te doğması gereken Güneş, bu kez kuzeydoğuda yükselen Avdan Dağı yüzünden ancak 05:53'te ortaya çıktı. Bundan sonra yine her saat başı resim çektim. Yaz saati ile saat 13'teki öğle saatinde Güneş ufkun 73 derece üzerine yükselebildi. Günbatımı da olması gerekenden yalnızca 2 dakika önce, saat 20:36 yerine 20:34'te gerçekleşti. 15 saat 2 dakika sürmesi gereken en uzun günde Güneş 14 saat 41 dakika görünmüş oldu.

Aralık'ta yalnızca 9 poz yeterli olurken Mart'ta 13, Haziran'da da 17 poz fotoğraf çekmem gerekti. Bu 39 fotoğrafın birleştirilmiş son hali Güneş'in yıl boyunca alçalıp yükselmesini ve değişen gündüz süresini ilk tasarladığım gibi, açık şekilde gösteriyor.

Not: Bu, Bursa'daki apartman çatısından çektiğim ve GGG seçilen 4. resim oldu. Öncekiler 8 Kasım 2004, 1 Şubat 2006 ve 3 Mart 2006'da yayınlanmıştı ve o tarihlerde Türkçe GGG sitesi henüz hizmete girmemişti.

Ayrıntılı açıklamaları için Tunç TEZEL'e teşekkür ederiz. (Bulutsu)

(*) equinox : ılım (gün tün eşitliği) : Gece ile gündüzün eşit olması; Güneş'in eşlekle tutulumun kesim noktalarından birine geldiği an. - Abdullah KIZILIRMAK (Gökbilim Terimleri Sözlüğü, 1969)

[ MT ]