Kendi Yıldızı Kadar Büyük Gezegen Daha büyük resimler ve açıklama için buraya tıklayın.

(GEZEGEN AVI) - Gezegen avında kullanılması çok uzun zamandır teklif edilen bir yöntem, bilinen en küçük yıldızlardan birinin yörüngesinde Jüpiter benzeri bir gezegen olan ilk avını ağına düşürdü.

Gök ölçümü adı verilen bu yöntem, güneş sistemi dışındaki gezegenleri araştırmak için ilk kez 50 yıl önce denenmişti. Yöntem, gökyüzündeki bir yıldızın hareketlerinin, görünmeyen bir gezegenin yıldızı ileri geri çekmesini izlemek üzere hassas bir biçimde ölçülmesine dayanıyor. Ancak bu yöntem uzun bir zaman süreci içerisinde çok hassas ölçümler yapılmasını gerektiriyor ve şimdiye kadar herhangi bir güneşdışı gezegen yakalayamamıştı.

NASA'nın Pasadena - California/ABD'de bulunan Jet İtiş Gücü Laboratuvarı (JPL) 'nda çalışan iki kişilik bir ekip, geçtiğimiz 12 yıl içinde San Diego/ABD yakınlarında yer alan Palomar Gözlemevi'ndeki bir teleskoba bir gök ölçümü aygıtı yerleştirdiler. 30 yıldız üzerinde dikkatle yapılan aralıklı gözlemlerden sonra, ekip bu yıldızlardan birinin etrafında dolanan yeni bir güneşdışı gezegen keşfetti. İşte bu gezegen, başka bir yıldızın etrafında gök ölçümü yöntemi kullanılarak keşfedilen ilk gezegen oldu.

Astrophysical Journal dergisinde, elde edilen sonuçla ilgili olarak yayımlanacak çalışmanın baş yazarı olan JPL gökbilimcisi Steven Prado, konuyla ilgili olarak "bu yöntem, başka Dünyaları da içeriyor olabilecek bizimkine benzer güneş sistemi yapılanmalarını bulmak için en uygun yöntemdir" diyor ve ekliyor "bizler kendi Jüpiterimizle görece aynı konumda yer alan Jüpiter benzeri bir gezegen bulduk; tek farkı çok daha küçük bir yıldızın etrafında dolanması. Bu yıldızın daha içeride yer alan kayaç gezegenlere sahip olması da muhtemeldir. Her on yıldızdan yedisinin bu yıldız gibi küçük olduğunu da göz önüne alırsak, bu durum gezegenlerin bizim düşündüğümüzden daha yaygın olduğu anlamına gelebilir".

Bu keşif, gök ölçümünün hem yer temelli hem de uzay teleskopları için güçlü bir gezegen avlama yöntemi olabileceğini teyit etmektedir. Örneğin, benzer bir yöntem NASA'nın halen geliştirmekte olduğu uzay temelli projelerinden biri olan SIM Lite projesinde kullanılacaktır.

Tuhaf Gezegen Sistemi Daha büyük resimler ve açıklama için buraya tıklayın.

Bu gezegenin, etrafında dolandığı VB10 adlı yıldız çok ufaktır. Bu yıldız M cücesi sınıfına dahil olup, güneşimizin yalnızca on ikide biri büyüklüğünde bir kütleye sahiptir. Yani, kendi çekirdeğinde atomları kaynaştırıp yıldız ışığı yaratabilecek sınırın azıcık üzerinde bir büyüklüğe sahiptir. VB 10 yıllar boyunca bilinen en küçük yıldız olageldi. Şimdi ise yeni bir sıfatı daha var: bir gezegene sahip olduğu bilinen en küçük yıldız. Aslına bakarsanız, bu yıldız yeni keşfedilen gezegenden daha büyük bir kütleye sahip olsa da, bu iki cisim benzer büyüklükte çevre ölçülerine sahip olmalıdır.

Yıldız çok küçük olduğundan, gezegen sistemi de daha minyatür, yani bizimkinin daha küçük ölçekli bir sürümü şeklinde olacaktır. Örneğin, her ne kadar soğuk Jüpiter gözüyle bakılsa da, VB 10b kendi yıldızından Merkür'ün Güneşimize olan mesafesi kadar bir uzaklıkta yer almaktadır. Bu durumda, komşu alanlarda bulunuyor olabilecek Dünya büyüklüğünde kayaç bir gezegen ise yıldızın daha da yakınında yer alıyor olacaktır.

Pravdo'nun yardımcı yazarı olan ve JPL'de SIM Lite aygıt bilimcisi olarak çalışan Stuart Shaklan ise bu konuda "daha büyük M cücesi yıldızların etrafında dolanan başka bazı güneşdışı gezegenler de bizim Jüpiterimize benzemektedir ki, bu da M cücesi yıldızları gelecekte yapılacak Dünya benzeri gezegen araştırmaları açısından verimli bir alan haline getirmektedir" diyor ve ekliyor "gök ölçümü, her türden yıldızın çevresinde soğuk Jüpiterler bulmak ve dolayısıyla kendi evimiz gibi düzenlenmiş daha fazla gezegen sistemi keşfetmek bakımından en uygun araçtır".

	Hızlı bir yıldızda meydana gelen minik bir yalpalama nasıl bulunur? Filmi (avi) izlemek ve açıklama için buraya tıklayın.

Yaygın olarak kullanılan diğer yer temelli gezegen avlama teknikleri arasında dikey hız ve geçiş yöntemleri sayılabilir. Gök ölçümüne benzer olarak, dikey hız yöntemi de bir yıldızın yalpalamasını tespit eder; ancak bunu, ileri geri hareketin yıldız ışığında meydana getirdiği Doppler kaymasını ölçerek yapar. Geçiş yöntemi ise, yörüngedeki gezegenlerin yıldızının önünden geçerek ışığını engellemesi sırasında, yıldızın parlaklığında meydana gelen düşüşlere bakar. NASA'nın 12 Mayıs'ta gezegen araştırmalarına başlayan uzay temelli projesi Kepler, Güneş'e benzeyen yıldızların çevresinde Dünya benzeri gezegenleri aramak için geçiş yöntemini kullanacaktır.

NASA'nın JPL'deki Güneşdışı Gezegen Keşif Programı'nda baş bilim adamı olarak görev yapan Wesley Traub "bu heyecan verici bir keşif; çünkü gezegenlerin aşırı derecede hafif yıldızlar çevresinde bulunabileceğini gösteriyor" diyor ve şöyle devam ediyor "bu durum, doğanın Güneş'ten çok farklı olan yıldızların çevresinde dahi olsa gezegen oluşturmayı sevdiğini gösteren bir ipucudur".